Recykling AGD - Elektro Recykling - KARAT - Recykling i utylizacja baterii.

Zbieranie i przetwarzanie Zużytego Sprzętu Elektrycznego i Elektronicznego.

„EKOLOGIA” nr 5/43/2007

W Polsce w ubiegłych latach corocznie powstawały setki tysięcy ton odpadów ZSEE i liczba ta nieuchronnie z roku na rok rośnie, co spowodowane jest gwałtownym postępem techniki i technologii elektronicznej i informatycznej. Gospodarowanie tymi odpadami uregulowane zostało w Ustawie z dnia 29 lipca 2005 roku o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. 2005, Nr 180, poz. 1495) i nałożyło nowe obowiązki na wszystkich produkujących, wprowadzających, zbierających i użytkujących ten sprzęt. Autorzy ustawy tworząc ją mieli na celu zmniejszenie ilości odpadów zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego (ZSEE) trafiających na składowiska, do spalarni bądź też innych miejsc ich utylizacji, gdzie mogły one zagrażać zdrowiu i życiu ludzi oraz i wpływać negatywnie na jakość środowiska.

Zgodnie z ustawą ZSEE, każdy przedsiębiorca. który importuje z krajów Unii Europejskiej, produkuje bądź sprzedaje pod własnym oznaczeniem sprzęt elektryczny lub elektroniczny (art.3 ustawy) zwany, zgodnie z ustawą ZSEE wprowadzającym sprzęt, zobowiązany jest do zorganizowania odbierania od prowadzących punkty zbierania i sfinansowania przetwarzania, odzysku i unieszkodliwienia zużytego sprzętu. Wprowadzający sprzęt mają dwie możliwości: oddania tych odpadów do zakładów przetwarzania bądź do organizacji odzysku sprzętu elektrycznego i elektronicznego, która posiada szereg umów z zakładami przetwarzania. Również sprzedawców detalicznych i hurtowych sprzętu elektrycznego i elektronicznego, , gminne jednostki organizacyjne i przedsiębiorców prowadzących działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych, zwanych zbierającymi sprzęt, ustawa zobowiązuje do nieodpłatnego przyjmowania zużytego sprzętu pochodzącego z gospodarstw domowych oraz nieodpłatnego przekazania go do zakładów przetwarzania. Obowiązek zbierania nałożony został ustawą na zbierających sprzęt z dniem 1 lipa 2006 roku, lecz tylko na zasadzie jeden za jeden, czyli sprzedając jeden rodzaj sprzętu ma obowiązek przyjąć tylko jeden zużyty sprzęt tego samego rodzaju. Rozdział 5 ustawy odnosi się bezpośrednio do różnego rodzaju instytucji państwowych zwanych przez ustawodawców użytkownikami (szkół, urzędów, zakładów komunalnych itd.) i zabrania im umieszczania zużytego sprzętu wraz z innymi odpadami oraz nakłada na nie obowiązek oddawania tego sprzętu do punktów zbierania. Zakłady przetwarzania, do których trafia zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, mają obowiązek demontażu tego sprzętu oraz niezwłocznego usunięcia z niego składników niebezpiecznych, materiałów i części składowych tj. metale ciężkie (rtęć, kadm, ołów czy chrom), związki chlorowcowe (CFC, PCB I PCV) oraz poddania ich dalszemu recyklingowi lub innemu procesowi odzysku, z zapewnieniem bezpieczeństwa dla środowiska i zdrowia ludzi. Ustawa także określa wymagania, jakie musi spełniać taki zakład przetwarzania i w jakie urządzenia powinien być wyposażony (nieprzepuszczalne podłoże, zadaszenie, separator cieczy z odstojnikiem i odolejaczem). Wszystkie zakłady przetwarzania ZSEE mają obowiązek posiadania stosownych decyzji i pozwoleń na prowadzenie takie działalności, wydawanych przez odpowiednie jednostki organizacyjne, jak również powinny być zarejestrowane w Głównym Inspektoracie Ochrony Środowiska, posiadać numer rejestrowy oraz sporządzać wymagane ustawą sprawozdania ze swojej działalności, które dla przedsiębiorców stwarzają poważny problem. Zakład przetwarzania ma także obowiązek prowadzania dokładnej i systematycznej gospodarki odpadami przyjmowanymi i oddawanymi do następnego posiadacza. Taka gospodarka opiera się na sporządzaniu kart ewidencji odpadami oraz kart przekazania odpadami.

Podstawowym zadaniem zakładów przetwarzania jest osiągnięcie prawidłowych poziomów recyklingu i odzysku wszystkich 10 grup odpadów ZSEE z Załącznika nr 1 do ustawy. Na dzień dzisiejszy zakłady te ścigają się stosując coraz to nowsze technologie przetwarzania, recyklingu i odzysku. Technologie te wprowadzane są w celu wyodrębnienia z tych odpadów poszczególnych frakcji możliwych do dalszego wykorzystania tj. frakcje metali żelaznych i nieżelaznych, tworzyw sztucznych w tym plastiku, a nawet metali szlachetnych stosowanych podczas produkcji tego sprzętu. Dzięki takim rozwiązaniom większość odpadów, powstałych ze zużytego sprzętu, trafia z powrotem na rynek w postaci surowców wtórnych. Takie działanie przyczynia się do zmniejszenia zagrożenia dla życia i zdrowia ludzi oraz zanieczyszczenia środowiska.

Przetwarzanie zużytego sprzętu ZSEE w zakładzie każdorazowo rozpoczyna się od segregacji na poszczególne grupy sprzętu oraz demontażu ręcznego w celu usunięcia z urządzeń substancji i składników niebezpiecznych dla środowiska, baterii, kondensatorów, akumulatorów czy przełączników rtęciowych zawierających PCB, które zakłady bezpiecznie magazynują a następnie przekazują innym jednostką specjalizującym się w ich utylizacji bądź odzysku. Ważne jest również usunięcie składnika niebezpiecznego w postaci freonów i halonów oraz innych gazów niebezpiecznych występujących w lodówkach, zamrażalkach, chłodziarkach i innych urządzeniach chłodniczych i klimatyzacyjnych. Zaniedbanie lub niepoprawne wykonanie tego zadania wiąże się z ogromnym zagrożeniem dla środowiska atmosferycznego. Skład zdemontowanych urządzeń należy odpowiednio przeanalizować na specjalistycznych stanowiskach, a następnie posegregować według frakcji: metale, tworzywa sztuczne, kable czy szkło. Frakcje metalowe mogą być poddawane różnym procesom mielenia i strzępienia, a następnie przekazywane są przez zakład przetwarzania do hut lub firm specjalizujących się w odzysku tego typu odpadów. Podobne działania mogą mieć miejsce z pozostałymi elementami jakimi są płytki drukowane, kineskopy, drewno czy tworzywa sztuczne. Poszczególne zakłady posiadają wiele technologii do odzysku i recyklingu, a ich efektywność głównie zależy od zużytego sprzętu trafiającego na zakład, gdyż nie zawsze znana jest zawartość w nim substancji niebezpiecznych, ich lokalizacji oraz składu. Dlatego przy tego rodzaju działalności niezmiernie ważnym zadaniem jest osiągnięcie dialogu między zakładem przetwarzania a producentem danego zużytego sprzętu.

W Polsce wprowadzenie ustawy o ZSEE zaczyna osiągać widoczne efekty szczególnie w przypadku zbierających i wprowadzających sprzęt, najgorsze rezultaty widać w przypadku zwykłego użytkownika sprzętu, co wynika z bardzo niskiego poziomu edukacji ekologicznej obywateli. Przeciętny obywatel, mieszkaniec danego osiedla, rzadko spotyka się z ogłoszeniami i obwieszczeniami o lokalizacji punktów zbierania zużytego sprzętu ZSEE z gospodarstw domowych, mimo iż obowiązek taki nakłada na urzędy gminy ustawa. Wiele z lokalnych zakładów oczyszczania miasta włączyło się w akcję zbierania ZSEE, dzięki czemu informacje takie docierają do szerszej liczby ludności. Według autorów ustawy i Założeń UE poziom zbieranego sprzętu w 2008 roku na jednego mieszkańca powinien wynosić aż 4 kg w ciągu roku, co na dzień dzisiejszy jest niewyobrażalną ilością ( 160 tysięcy ton w skali kraju/rok).

Obecnie istnieje już projekt zmian do ustawy o ZSEE, który pomoże rozwiązać wiele problemów nurtujących zakłady przetwarzania oraz prowadzących punkty zbierania. Jednym z nich jest zmniejszenie częstotliwości sprawozdawczości z kwartalnej na roczną. Zmiana ta ułatwi pracę przede wszystkim wprowadzającym sprzęt, gdyż eliminuje ona, z sprawozdania o ilości masie wprowadzanego sprzętu, potrzebę określania rodzaju i ilości baterii i akumulatorów znajdujących się w zużytym sprzęcie oraz ograniczy związaną z tym obszerną ilość dokumentacji. Nowelizacja rozwiązuje również problem klasyfikacji odpadów według 10 grup wyszczególnionych w Załączniki 1 do ustawy i znacznie ją ułatwi.

W Polsce coraz głośniej mówi się o zagospodarowywaniu zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego, zgodnie z ustawą o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, dzięki czemu obowiązki, które ona nakłada , są realizowane przez wprowadzających, zbierających i użytkowników w coraz większym stopniu.